Segunda Face
Segunda Face é unha exposición de máscaras artísticas onde participan 28 mulleres artistas de Galicia e Portugal. É unha mostra itinerante que viaxará posteriormente a Portugal e agardamos poder levala a outros espazos.
O 17 de setembro inauguramos na libraría Biblos (Betanzos, A Coruña). Acompañounos na presentación Emma Pedreira, quen escribíu para nós e para todas e todos vós un marabilloso poema que puidemos escoitar da súa voz e agora ler no catálogo da exposición.
Desde o 12 de decembro pode vistarse na Galería da Casa do Concello de San Sadurniño (A Coruña).
Sobre estas máscaras, elaboradas nos obradoiros téxtiles de Eliza Oliveira e Patrícia Vasconcelos, creamos, deseñamos, pintamos ou bordamos e facémolo coma se o lenzo fose pel, un soporte onde construírmos unha carauta que nos individualice dentro dunha comunidade; un espazo de linguaxe en diálogo coa propia subxectividade; asemade, un lugar de subversión contra a invisibilidade á que a propia máscara poda inducir.
Para a nosa intervención artística utilizamos máscaras realizadas no obradoiro téxtil de dúas mulleres portuguesas, que realizan, de forma artesanal, multitude de produtos de costura creativa. Cada unha de nós é así o no dun fío que nos une alén das fronteiras.
De revisarmos a etimoloxía do termo mascara[1] reparamos nas múltiples acepcións que ao longo do tempo lle puideron ser atribuídas: procedente do italiano, occitano e catalán temos máscara como carauta ou disfrace; tamén o occitano e francés máscara equivalente a tisne, voz que nos relacionaría co efecto de manchar cun tizón, un carbón, co que podemos deseñar; de feito, pode ser relacionado coa cor negra de procedencia celta (mask). Da mesma procedencia pode ser a acepción de bruxa (masca), que se utilizou no norte de Italia, Languedoc e Provenza durante toda a idade media; aproximámonos ao feitizo, ao rito, á muller que ten, dalgún xeito, poderes sobrenaturais, aquela que invade o espazo público e ousa transformar o creado, quen, destemida, foi condenada ao lume. Empregouse tamén co significado de persoa traidora, en occitano, o que entroncaría co feito de enmascararse para acometer algún acto delituoso ou, incluso, que poida contrariar a norma. Deriva esta voz na palabra francesa maschier (finxir ou disimular); baixo a máscara podemos finxir, ser quen non somos, modificar a nosa identidade, ocultala tras unha nova. De achegármonos á etimoloxía árabe, batemos co vocábulo pallaso ou bufón, quen, como sabemos tamén adoita encubrir o rostro.
Precisamente un dos propósitos da exposición é reflexionarmos sobre a utilización da máscara ao longo da historia: ritual ou espiritual; ocultación do rostro no teatro; pintar a pel no circo; utilización no entroido ou outros usos de carácter antropolóxico ou cultural; elemento de rebelión, loita ou desobediencia contra o sistema patriarcal, como se pon de manifesto nalgúns movementos feministas como as Guerrilla girls nos anos oitenta. Igualmente, reparamos na cobertura da face da muller por cuestións relixiosos ou culturais, como é o caso do burka ou o niqab nalgunhas comunidades musulmáns, que provocan a invisibilidade da muller no espazo público.
Neste senso, atopámonos ante a perversión da norma que en ocasións obriga e noutras prohibe unha mesma cuestión. Observamos como determinadas culturas obrigan ás mulleres a cubrir o seu rostro en lugares públicos, invisibilizándoas; mentres outras lexislan para a prohibición de calquera ocultación da cara ante a necesidade de que as persoas sexan claramente identificadas en calquera momento e poder así evitar calquera feito delituoso; pandemias como a covid-19 obrigan, de novo, a ocultarnos tras a máscara sanitaria. Visibilidade ou invisibilidade? Identidade ou anonimato?
Meditarmos acerca do que supón para a muller o confinamento, a reclusión, de novo, no espazo privado, expostas, en moitas ocasións, á violencia; mulleres sobre as que recae o coidado de fillas e fillos, así como das persoas idosas, nun momento de maior vulnerabilidade. A máscara pode ser reclusión e invisibilidade no entanto, é, asemade, unha segunda pel; é anonimato e unha nova boca para berrarmos; para nosoutras, artistas, constitúese en lenzo onde deitar unha mensaxe de loita, anónimas, porén, non invisíbeis. Calquera, sen distinción de xénero, pode tomar a nosa linguaxe e facela súa. Ofrecémosvos unha segunda face.
[1] Diccionario crítico etimológico de la lengua castellana de Joan Corominas (Madrid: Gredos, 1954)
Podedes ver algunhas imaxes da inauguración e montaxe, tiradas por Carmela González e Isabel Pintado.
As obras están á venda e parte do recadado irá destinado á Asociación Mirabal de Betanzos, quen traballa con mulleres e menores vítimas de violencia machista.
O colectivo arTeu, xunto con La Madriguera, estamos a organizar, para este Nadal Creatas, I Feira de arte independente en Betanzos. Será no antigo Matadeiro de Betanzos, durante os días 22 ao 30 de decembro (pechamos o 24 e 25). Nela participamos 12 artistas de Betanzos e a súa contorna (Carlos Botana, Pilar Cancio, Teresa Candal, Nieves CAstrolara, Inma Doval Porto, Mercedes Mored, Isabel Pintado, o colectivo Plankton, Polo e Xacobe Meléndrez Fassbender) e tres artistas portuguesas (Renata Carneiro, Miriam Rodrigues e Teresa Pedroso).
Nas últimas semanas foi publicado en Palavracomum, por entregas, a versión electrónica do meu poemario “Bébesme Cízico no canto das sereas” (
Na primeira, contánse tres historias, tres edades, tres tempos, que se van fiando a través dunha fermosa bicicleta reconstruída a partir de pezas doutras xa desbotadas, ao igual que se vai tecendo a historia dos tres protagonistas. Tal vez queden algúns puntos soltos na composición, pero a mín me gustou. A que me resultou moi interesante foi a dos Dardenne, cunha historia moi diferente, a dun rapaz que é abandoado polo seu pai nun fogar e é acollido por unha muller, que tentará acougar as súas emocións e darlle a familia que precisa.
Inma Doval Porto 